द्वे वा ब्रह्मणो रूपे मूर्तं चैवामूर्तं च ..

अथ मूर्तामूर्तब्रह्मणम्

[भगवान् मूर्तामूर्तविलक्षण: ]

उपनिषत्

द्वे वा ब्रह्मणो रूपे मूर्तं चैवामूर्तं च मर्त्यं चामृतं च स्थितं च यच्च सच्च त्यश्च ॥ १ ॥

भाष्यम्

विशरणावसादनयुक्तं सत् । ततं सर्वज्ञं च त्यम् ।

भावबोधटिप्पणी

पूर्वोक्तविद्यायां सस्थूणं सदामं शिशुं वेदेत्युक्तत्या साम्यभ्रमनिरासाय स्थूणा- शब्दोक्तभगवतो मूर्तीमूर्तवैलक्षण्योक्त्याऽमूर्तसारत्वोक्त्या च अनशिशुशब्दोक्त- रमावायूत्तमत्वमाह अनेन ब्राह्मणेन । नन्वमूर्तस्यापि सत्वात्कथमेतत्सदिति मूर्तस्यैव सत्त्वमुच्यत इत्यतस्तस्यार्थमाह— विशरणेति ।। विशरणं शैथिल्यं अव्याप्तत्वमिति यावत् । अवसादनं प्रलयादौ ज्ञानविपरिलोपः । सदेः क्विबन्तस्य रूपमेतत् । वाय्वन्तरिक्षयोश्च नैतदस्तीति भावः । अप्रतीतेस्त्त्यमित्येतद् व्याचष्टे - ततमिति ।। ततत्वात् तत् । ज्ञानरूपत्वात् यम् । तनु विस्तार इत्यस्मात् डप्रत्यये निर्वचनत्वेन प्रत्ययाकारलोपे त् । गत्यर्थाद् या प्रापण इत्यस्मात् कप्रत्यये 'आतो लोप' इत्याकारलोपे यम् । त् च तत् य् च त्यमिति रूपसिद्धिरिति भावः ॥ १ ॥